:: PROJEKAT
Mon – 30 Izgradnja 24 stambene jedinice za raseljene Rome sa Kosova
:: DONATOR
Ministarstvo inostranih poslova Savezne Republike Njemacke
:: REALIZACIJA / BUDŽET
07.05.2004 – 06.02.2005. :: € 486.901
:: KRATKO PREDSTAVLJANJE PROJEKTA
Raspadom bivše Jugoslavije 1990. godine Crna Gora je postala utčište za izbjeglice i raseljena lica. Povremeno, broj izbjeglica je iznosio i do 20 % ukupnog stanovništva. Za najmanju i najsiroma šniju republiku bivše Jugoslavije ovo je predstavljalo opterećenje i problem koji država nije mogla riješiti sopstvenim snagama. Trenutno u Crnoj Gori živi još ukupno 14.418 izbjeglica iz Bosne i Hercegovine i Hrvatske, kao i ostalih 18.000 raseljenih lica sa Kosova .
Prema tome, danas u Crnoj Gori živi 32.418 izbjeglica i raseljenih lica; to je oko 5 % ukupnog stanovništva. Zbog još uvijek kritične situacije na Kosovu, povratak za veći dio raseljenih lica još uvijek nije moguć.
Veći i dio raseljenih lica koji žive u Crnoj Gori došli su u zemlju između juna i avgusta 1999. godine, nakon što se Jugoslovenska armija povukla sa Kosova. Raseljena lica su se raspodjelila otprilike jednako na sjever, centar i jug Crne Gore. Prema podacima Republičkog Komisarijata za izbjeglice od prvobitnih 30.000 raseljenih lica sa Kosova, 5.840 su bili Romi. Veći dio raseljenih Roma (67%) naselili su se u srednjem dijelu Crne Gore, pretežno u Podgorici. Raseljeni Romi sa Kosova su se smjestili gde su već pripadnici njihovog naroda ranije življeli; po pravilu to su naselja poput geta na periferiji grada sa loš im uslovima za život.
U skladu sa programom razvoja Ujedinjenih Nacija (UNDP), 2003. godine sprovedeno je istraživanje o životnim uslovima “Roma, Aškalija i Egipćana, izbjeglica i raseljenih lica” broj Roma u Crnoj Gori je procijenjen na oko 20.000. Može se poći od toga da je u stvarnosti njihov broj mnogo veći zbog postojeće diskriminacije, odnosno zato što Romi preferiraju da se pišu kao Crnogorci ili Muslimani. U Crnoj Gori žive lokalni Romi (37,7 %), raseljeni Romi sa Kosova (58,7 %) kao i oni koji su izbjegli iz bivših republika Jugoslavije (3,6 %). Svi oni žive u sličnim životnim uslovima. Sve sljedeće karakteristike se odnose na sva romska domaćinstva bez razlikovanja njihovog pravnog statusa.
Prosječno romsko domaćinstvo broji 5,72 osoba (poređenja radi: neromsko domaćinstvo broji 3,7 osoba); 71,9 % Roma su prema istraživanju ispod 30 godina, a Romi značajno kraće žive za razliku od ostale populacije stanovništva.
Većina ne-lokalnih Roma (93,2%) posjeduju potrebne dokumente koji ih identifikuju kao izbjeglice i raseljena lica. Veći dio (67,7 %) namjerava da podnese zahtjev za državljanstvo Srbije i Crne Gore, 7,8 % su već predali potrebne dokumente i sad čekaju na odluku, a 1,4 % su već dobili državljanstvo, ali nijesu regulisali sve potrebne dokumente. Oko jedna četvrtina njih (23,1%) ne namjeravada podnese zahtjev za državljanstvo.
Ukupno 36,9 % romskih domaćinstava još uvijek živi u kolektivnim centrima. Jedan od važnih faktora za socijalnu i ekonomsku integraciju je jezik: 33,1 % Roma govori samo romski a još jedna trećina (33,1%) govori i romski i srpski; 14,1 % ne govore ni romski ni srpski (već po pravilu albanski); 7,4 % govore samo srpski; 2,6 % govore romski i još jedan drugi jezik (po pravilu albanski). Na osnovu toga se može zaključiti da skoro polovina romskih porodica u Crnoj Gori ne govori srpski. Među raseljenim Romima sa Kosova većina ne govori srpski. To je jedna od prepreka za uspješnu ekonomsku i socijalnu integraciju.
Oko 37,2 % Roma živi u naseljima u kojima isključivo žive Romi, 32,7 % u naseljima u kojima se mogu naći i druge nacionalnosti, ali Romi ipak predstavljaju većinu. Svega 19 % živi u naseljima u kojima Romi predstavljaju manjinu. Samo ova zadnja grupa ima realnu šansu da dostigne ekonomsku i socijalnu integraciju u crnogorsko društvo.
Iako prosječno romsko domaćinstvo broji 5,72 osoba, veliki dio romskih domaćinstava (61 %) živi u prostorijama manjim od 30 m2. Nešto više od 80 % Roma živi u prostorijama sa manje od 10 m2 po osobi.
Loše životne uslove Roma dokumentuju i podaci koji govore da 47,5 % Roma živi u neposrednoj blizini deponije smeća, 22,3 % u naseljima u kojima se izlivaju otpadne vode , 17 % na lokacijama sa zagađenim vazduhom, a 12,8 % živi u močvarnim predjelima.
Njih 45,4 % nemaju tekuću vodu u smještajima, a 68,4 % njih, nema svoje kupatilo.
Veoma veliki dio romskih domaćinstava uz to nema osnovnu opremu: 50,9 % nemaju sto, 54,3 % nemaju stolice, 50,2 % nemaju krevete!
Nedostatak obrazovanja je jedan od ključnih problema Roma u Crnoj Gori. Više od polovine raseljenih Roma koji vode domaćinstvo nijesu školski obrazovani ili su prekinuli školu. Većina romske djece ne ide u školu. Problem pri tom nijesu neka ograničenja ili prepreke od strane države. Naprotiv, Romi navode da sebi ne mogu priuštiti školovanje djece, odnosno, da nedostaje motivacija za školovanje (30,9%). Obrazovanje i nivo obrazovanja žena praktično ne postoji. U Koniku I i II u Podgorici ne postoje žene sa bilo kakvim obrazovanjem ! Žene su ljudska bića sa veoma malo prava, a sa mnogo obaveza !
Loša ekonomska situacija i nizak nivo obrazovanja Roma u značajnoj mjeri ograničavaju njihovu sposobnost da obavljaju privredno relevantnu djelatnost. Većina Roma radi, skuplja i prodaje otpad ili radi fizičke poslove. Javno komunalno preduzeće zapošljava oko jednu petinu Roma. U Podgorici se može vidjeti da se samo Romi bave tom djelatnošću.
Istraživanje rađeno 2000. godine navodi sljedeće tri mogućnosti za raseljene Rome sa Kosova:
Povratak na Kosovo; ta mogućnost je bila nevjerovatna 2000. godine, a čak je i danas.
Odlazak u treću zemlju, posebno u zapadnu Evropu. U to vrijeme je za Rome to bilo najprimamljivije, što je i tada bilo, a i danas je takođ, iako nevjerovatno s obzirom na negativan stav tih država.
Ostanak u Crnoj Gori- privremeno ili pak trajno, integrisanjem u crnogorsko društvo. Ova mogućnost je najvjerovatnija zbog teško ostvarljivih alternativnih rješenja, iako se ne može jednostavno realizovati.
Opis projekta:
Izgradnja 24 stambene jedinice sa prosječno 38 m2 stambene površine po stambenoj jedinici. Korisnici te mjere biće 24 porodice sa oko 132 osobe.
Od toga su 22 romske izbjeglièke porodice sa oko 121 osoba, koje su dosad dokazano bili na Koniku u Podgorici, kao i 2 lokalne romske porodice sa 11 članova čija je životna situacija uporediva sa situacijom raseljenih Roma.
Opština Podgorica obećala je da će staviti na raspolaganje lokaciju,uključujući priključke na infrastrukturu. Lokacija se nalazi na Koniku, dio grada Podgorice.
Vlasnik stambenih jedinica biće Opština Podgorica koja će imati obavezu da 10 godina ne privatizuje stambenu zgradu. Stanari novosagrađenih stambenih jedinica, odabranih od strane HELP- a, dobiće zagarantovano stanarsko pravo na najmanje 15 godina.
Budući stanari imaće obavezu da plaćaju minimalnu stanarinu.
Useljenje u novoizgrađene stanove biće obavljeno 2005. godine.
