:: PROJEKAT
Mon-37 Izgradnja ukupno 1.162 m² stambenog prostora za 80 izbjeglih i 16 domaćih lica iz Berana i Kolašina
:: DONATOR
Njemačko Ministarstvo inostranih poslova/Visoki komesarijat Ujedinjenih Nacija
:: REALIZACIJA / BUDŽET
Od aprila 2005. god. do januara 2006. god. € 596.375
:: KRATKO PREDSTAVLJANJE PROJEKTA
Šire informacije
Regionalna inicijativa za povratak (RRI) Pakta za stabilnost za jugoistočnu Evropu identifikovala je nedostatak adekvatnog stambenog prostora kao jednu od najvećih prepreka za realizaciju trajnog rješenja pitanja izbjeglih i raseljenih lica u jugoistočnoj Evropi. Ipak, rješenje tog problema je jedan od osnovnih uslova za stabilnost u regionu.
Novo izrađena nacionalna strategija o rješavanju pitanja izbjeglih i raseljenih lica u Crnoj Gori (National Strategy for Resolving the Issues of Refugees and Internally Displaced Persons in Montenegro) predviđa rješavanje pitanja izbjeglih i raseljenih lica u roku od 3 godine. Za postizanje tog cilja postoje tri moguće solucije, a to su: a) povratak u zemlje porijekla, b) odlazak u treće države i c) lokalna integracija.
Na inicijativu Evropske Unije, Visokog komesarijata za izbjeglice i raseljena lica kao i OSCE-a, dana 31.01.2005. god. u Sarajevu je održana regionalna konferencija ministara, na kojoj je potpisan trilateralan sporazum između Srbije i Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Hrvatske, a u kojem su se pomenute države obavezale da preduzmu sve potrebne mjere, kako bi omogućile povratak izbjeglica ili lokalnu integraciju bez diskriminacije i na osnovu odluke od strane izbjeglih lica.
Prema prethodno pomenutom sporazumu, pravo na povratak ne smije ni na kakav način biti usporeno. Ipak, nakon decenije boravka u Crnoj Gori, čini se da će treća navedena mogućnost biti najvjerovatnija za veći broj izbjeglica i raseljenih lica. Iz tog razloga će dražava onim izbjeglim licima koja se odluće za lokalnu integraciju omogućiti integraciju u skladu sa državnim zakonodavstvom. Međunarodna zajednica, između ostalih i Visoki komesarijat za izbjegla i raseljena lica, Evropska Unija i OSCE, bile su pozvane da svakoj Vladi pomenutih država pomognu finansijski kao i na drugi način u procesu povratka i pri lokalnoj integraciji. Izbjegla lica će u slučaju povratka ili ostanka u državi u koju su izbjegli imati jednaka prava kao i svi ostali građani. Uz to se podrazumjeva i pravo na obrazovanje i socijalno osiguranje.
Sporazum sa konferencije u Sarajevu odnosi se na lica sa statusom izbjeglica. Komesar za izbjegla i raseljena lica Crne Gore, Željko Šofranac, je ukazao na to, da boravak 18.000 raseljenih lica u Crnoj Gori ima jednake posljedice kao i boravak preostalih 8.400 izbjeglih lica. Željko Šofranac je predložio da Vlade Srbije i Crne Gore i UNMIK, još tokom ove godine, postignu istovjetan sporazum vezan za raseljena lica.
U nacionalnoj Strategiji za rješavanje pitanja izbjeglih i raseljenih lica navodi se kao jedan od prioriteta obezbjeđivanje stambenog prostora za izbjegla lica koja su se odlučila za lokalnu integraciju.Cilj Strategije je pronalaženje trajnog rješenja stambenog pitanja za socijalno najugroženija lica i za lica smještena u kolektivnim centrima kojima prijeti zatvaranje. U takve stambene programe planirano je uključivanje kako domicilnih socijalnih slučajeva, tako i raseljenih lica sa Kosova. S obzirom na ograničene državne resurse, za realizaciju nacionalne Strategije za lokalnu integraciju potrebna je eksterna pomoć.
Prema nacionalnoj Strategiji za izbjegla i raseljena lica potreban je stambeni prostor za ukupno 6.700 domaćinstava: od toga su 2.100 domaćinstava izbjegla lica, 3.300 raseljena lica sa Kosova i 1.300 domicilni socijalni slučajevi.
Obezbjeđivanjem alternativnog stambenog prostora nacionalna Strategija za pitanje izbjeglica planira postepeno zatvaranje postojećih kolektivnih smještaja.
Berane
Opština Berane, na sjeveru Crne Gore, je prije rata bila zančajan industrijski centar sa uspješnom proizvodnjom celuloze i papira. U međuvremenu, Opština se sve češće naziva „izgubljenim mjestom“. Broj stanovnika iznosi 35.000 lica. Pored 239 izbjeglica iz BiH i Hrvatske u gradu živi još 2.434 raseljenih lica sa Kosova, što predstavlja udio od 7,6 % izbjeglica i raseljenih lica od ukupnog broja stanovnika !
Među izbjeglim i raseljenim licima, naročito stanovnici u dva kolektivna smještaja „Adra Container“ i „Monastery Cottages“ žive u ekstremno lošim uslovima. Najčešće se radi o starijim licima i licima (sa Kosova) koji žive sami. Smještaji su izuzetno lošeg kvaliteta: „Adra Container“ je običan transportni kontejner bez izolacije, pretvoren u nužni smještaj. Ljudi žive u oskudno opremljenim prostoru, sa zajedničkim sanitarnim prostorijama, bez mogućnosti za kuvanje.
„Monastery Cottages“ su jednostavne montažne kućice izuzetno lošeg kvaliteta, koje su pre nekoliko godina namjenjene za privremeni smještaj. U međuvremenu se mogu samo nazvati oronulim kućicama.
Izgradnjom ukupno 21 stambene jedinice planirano je zatvaranje i rušenje oba prethodno navedena nužna smještaja.
Kolašin
Na sjeveru Crne Gore, u dolini rijeke Tare, nalazi se Opština Kolašin u kojoj živi oko 10.000 stanvonika, od čega 6.000 u gradu. Grad pruža smještaj 151 raseljenom licu sa Kosova i 133 izbjeglih lica. Oni žive, iz među ostalog, ispod svakog standarda u kolektivnom smještaju „Dom učenika“ . Grad se već određeno vrijeme trudi da riješi stambeno pitanje tih lica.
Stanovnici u kolektivnom smještaju „Dom učenika“ su pretežno starija lica koja žive kao samci. Oni su socijalno najugroženija grupa za koju je potrebno urgentno obezbijediti alternativni stambeni prostor, nakon što je Strategijom Visokog komesarijata Ujedenjenih Nacija i Komesara za izbjegla i raseljena lica Crne Gore predviđeno zatvaranje postojećih smještaja za izbjeglice i raseljena lica.
Po završetku projekta moći će se zatvoriti i zadnji postojeći nužni smještaj u Kolašinu.
Informacija o ciljnoj grupi projekta
Berane
23 lica koja su do sada bila smještena u kolektinom centru „Adra Container“ , 20 lica koja su do sada bila smještena u kolektivnom centru „Monastery Cottages“ , 2 lica koja su živjela u kontejneru nedaleko od „Adra Container- a“ i dve, socijalno ugrožene, domicilne porodice iz Berana sa najviše do 8 članova. Kod prve dvije pomenute grupe radi se isključivo o raseljenim licima.
Kod izbjeglih lice se radi o 18 pojedinaca, 7 bračnih parova, dvije porodice sa 4 člana i 1 porodicom sa 5 članova.
Kolašin
35 lica koja su do sada živjela kao raseljena lica u kolektivnom smještaju „Dom učenika“, kao i dve domicilne porodice iz Kolašina sa do najviše 8 članova.
Kod stanovnika kolektivnog smještaja radi se pretežno o starijim licima bez drugih članova porodice. Među njima ima nekoliko hroničnih bolesnika.
Pri tom se radi o 16 pojedinaca, 5 bračnih parova, kao i 3 porodice sa po tri člana.
Opis projekta
Građevinski dio
Berane
Izgradnja stambenog objekta sa 633 m² za 45 raseljenih lica sa Kosova i najviše 8 domicilnih lica. U zavisnosti od veličine porodica izgradiće se odgovarajući stanovi razlićitih struktura i veličine. Svaki apartman se sastoji od stambenog prostora i malog kupatila. Od pretežno starijih pojedinaca uvijek će dvije osobe dijeliti stan od 23 m². Pri izboru korisnika stanova koji nijesu u nikakvom porodičnom srodstvu vodiće se računa da zajedničko stanovanje u jednoj stambenoj jedinici bude socijalno kompatibilno (lica o kojima se radi već i sada žive na malom prostoru u kolektivnom centru i dakle, poznaju se već nekoliko godina).
Stambena zgrada ima stambene jedinice razlićite veličine, zavisno od broja članova porodice.
Uprava Opštine Berane obećala je svoju punu podršku za planirani projekat. U dogovoru sa Opštinom Berane lokalna humanitarna organizacija „Kolo Srpskih Sestara“ obezbjediće lokaciju sa kompletnom infrastrukturom, koja je prošle godine urbanizovana od strane Opštine Berane. Priključci za vodu, struju i kanalizaciju postoje, a lokacija je sa oba dve strane povezana na putnu mrežu ! Lokacija se nalazi u neposrednoj blizini postojećeg naselja; radi se o zemljištu koje je ta organizacija dobila od Srpske Pravoslavne Crkve. Na jednom dijelu zemljišta se nalaze i gore pomenuti „Monastery Cottages“ o čijim ugroženim stanovnicima brine ta organizacija. Kolo Srpskih Sestara obavezalo se je da snosi troškove održavanja zgrada i da u okviru projekta ugroženim, starijim licima u tim zgradama obezbjedi dugoročno „stanovanje uključujući i njegu starijih lica“ . To je tim značajnije, što u cijeloj Crnoj Gori postoji samo jedna jedina institucija koja nudi smještaj za starija lica kojima je potrebna njega, a ta institucija se nalazi na primorju!
Kolašin
Izgradnja zgrade sa oko 529 m² stambenog prostora za 35 raseljena lica sa Kosova kao i 8 domicilnih lica. U zavisnosti od broja članova porodice izgradiće se stanovi razlićite veličine. Svaki apartman ima jedan stambeni prostor i malo kupatilo.
Uprava Opštine Kolašin je obećala da će obezbjediti lokaciju i troškove za priključak na javnu infrastrukturu (voda i kanalizacija). Za priključak na javnu elektromrežu Opština će preuzeti dio troškova za trafostanicu koji nijesu obuhvaćeni budžetom projekta.
Po završetku projekta zgrade u Beranama predaće se Kolu Srpskih Sestara, a u Kolašinu opštinskoj upravi. Oni se obavezuju da zgrade ne privatizuju i garantuju stanarima novo izgrađenih stambenih jedinica, a izabranih od strane HELP-a, najmanje 15- godišnje stanarsko pravo. Sve strane su saglasne da u slučaju da neki stan postane slobodan (da li kroz smrtni slučaj ili iseljenje) u zgradu koju je HELP izgradio ponovo budu smještena ugrožena lica. Ovo će takođe biti sastavni dio ugovora sa pomenutim opštinama.
Mjere za samozapošljavanje
U saglasnosti sa Kolom Srpskih Sestara u Beranama, opštinskom upravom u Kolašinu i stanarima zgrade razviće se mjere za samozapošljavanje. Prihodi idu u korist stanara odnosno koristiće se za održavanje zgrade. U Kolašinu među korisnicima postoje i lica u radnosposobnom dobu; s njima ćemo razmotriti mogućnost individualnih mjera. Poželjno je da se i domicilne porodice koje obuhvata ovaj projekat, po mogućnosti, takođe uključe u tu komponentu projekta.
Saradnja sa Visokim komesarijatom Ujedinjenih Nacija
Svi HELP- ovi projekti, kojima je cilj podrška izbjeglih i raseljenih lica, sprovode se u dogovoru sa Visokim komesarijatom Ujedinjenih Nacija (UNHCR) i Republičkim komesarijatom za raseljena lica Crne Gore. Na taj način se obezbjeđuje da se pomogne onima kojima je to najpotrebnije.
Građevinske radove u Kolašinu i Beranama finansira i UNHCR. Na taj način UNHCR je finansirao izradu projekta u visini od € 11.375 €, a projekat je izradio biro za arhitekturu iz Podgorice.
