15. 10.2020
Romkinje i Egipćanke (RE) u Beranama ne poznaju korpus svojih ličnih prava, kao ni pristupe njihove zaštite i ostvarivanja, zaključila je nakon radionice sa RE ženama u ovom gradu na sjeveru Crne Gore, trener Marijana Blečić, savjetnik za nastavu na Filozofskom fakultetu u Nikšiću.
Situacija u kojoj se ove žene nalaze je prilično obeshrabrujuća.
U razgovoru sa RE ženama, naša instruktorka je saznala da one uopšte ne prepoznaju područje svojih prava, kao ni mehanizme zaštite, niti ostvarivanja. Primjera radi, nije im poznato koje su nadležnosti Opštine Berane, Biroa rada Berane, policije, a za koje mogu da im se obrate. Sve to, ali i svi ostali problemi sa kojima se na dnevnoj bazi suočavaju RE građanke i njihove porodice u Beranama, bile su teme o kojima se razgovaralo na radionici organizovanoj u okviru projekta “Nevladine organizacije u akciji promocije i zaštite ljudskih prava Roma i Egipćana u Crnoj Gori” koji finansira Evropska Komisija – Evropski instrument za demokratiju i ljudska prava (EIDHR).
Njih 11 učesnica radionice su iskoristile priliku da se požale na vrlo teške životne uslove. Primarni problem je veliki otpad smeća koji se nalazi u naselju Rudeš. No niko od mještana se nije obraćao Opštini ili Javnom komunalnom kako bi se smeće uklonilo, već se ono gomila i stvara im teškoće u održavanju higijene domova, ali i opštih uslova života (neprijatan miris, otpad koji seže do ulaza u kuću itd).
Kako navodi instruktorka Blečić Romkinje i Egipćanke prepoznaju da bi se problem mogao riješiti dodatnim postavljanjem kontejnera i podrškom Komunalnog, koji bi kontinuirano dolazio po otpad, ali se niko nod njih nadležnima nije obratio za ovaj vid podrške i rješenja problema.
Takođe, učenice ističu da i same komšije nemaju isti odnos prema održavanju higijene stambenog i zajedničkog prostora (prilaza domaćinstvima), pa se žale i na ovaj problem, koji malobrojnima koje imaju pozitivan stav prema tome, zadaje još više problema.
Problem, kada je o higijeni riječ se pogoršao sa pandemijom koronavurusa.
Kako su same žene istakle nemaju sredstava za adekvatno održavanje higijene (lične, ostalih članova porodice/djece, domaćinstva). Naime, iako su većina njih primaoci socijalne pomoći (MOP), sredstva koja dobijaju nijesu dovoljna da adekvatno odgovore na mjere preporuke NKT-a (Nacionalno koordinaciono tijelo za borbu protiv COVID-19), pa i same kažu da nije ni čudo da „nemaju više korone“, jer ne mogu da poštuju preporučene mjere usljed čega brinu za zdravlje svoje djece.
RE žene u pristupu ostvarivanja svojih prava, kao i podršci koju dobijaju, prave velike razlike između NVO sektora i javnih ustanova, kaže Marijana Blečić.
RE žene navode da su dobili pomoć od Crvenog krsta, koju su dijelili u naselju Riversajd, ali je ona uvijek selektivna. Naime, kažu da ima znatan broj onih koji nikada nijesu dobili, ili su velike porodice dobile samo jedan paket pomoći, koji nije dovoljan. Kako su rekli, u obraćenju Centru za socijalni rad nailaze na konstantna odbijanja: „Nema ničega za vas“.
Od organizacija čiji rad prepoznaju, a od kojih su dobili pomoć navode Help. Od javnog sektora, kao pozitivno ističu rad Doma zdravlja i OŠ „Radomir Mitrović“.
Prema riječima Marijane Blečić, ključni je problem što se Romkinje i Egipćanke u Beranama suočavaju sa lošim ekonomskim uslovima i ne prepoznaju različite načine i mehanizme da to stanje poboljšaju.
Primjera radi kada je riječ o rješavanju njihovog pravnog statusa, nijedna od njih ne prepoznaje mehanizavm redovnog prijavljivanja u MUP, a kao problem navode i status svoje djece koja su rođena u Crnoj Gori, koja nemaju rješen status, pa nijesu ni državljani Crne Gore. Takođe, samo jedna od učesnica je prijavljena na Biro za zapošljavanje i nije poznavala mehanizam redovnog prijavljivanja, pa je skinuta sa evidencije u trajanju od pola godine. Istoj je nuđen sezonski posao, koji je morala da odbije zbog udaljenosti od porodice i obaveza koje ima prema djeci.
Blečić navodi i da su se četiri žene navele da bi im trebala pomoć oko prijave na Biro rada (prethodno nijesu poznavale pravo da kao i stranci imaju pravo na rad), ali i da bi radili poslove: čišćenja, čuvanja starije osobe itd.
Takođe, nijedna od njih nije znala da i pored nemanja završene osnovne škole (samo jedna od učesnica ima završenu OŠ u Makedoniji čiju diplomu još nije nostrifikovala, niti joj je poznato da to treba da uradi) stručne kvalifikacije itd., imaju pravo da budu prijavljene na Biro rada.
Kako je cilj Help-ovog projekta, koji realizujemo u saradnji sa partnerskom romskom organizacijom mladih “Korčajte sa nama- Phiren Amenca”, pomoći i osnažiti ovu populaaciju i posebno ih upoznati sa pravima na koja se mogu pozvati, Blečić je kao preporuke navela rad na kontinuiranom informisanju i upoznavanju RE žena o korpusu njihovih ličnih prava kao i sljedeće;
- Pružiti podršku RE ženama oko pristupa pravima (pomoć oko popunjavanja formulara, pristupnica, dodatna objašnjenja);
- Pružiti podršku RE ženama oko završetka osnovnog obrazovanja, ali i sticanja stručnih kvalifikacija koje bi ih preporučile za tržište rada;
- Obezbijediti za RE domaćinstva kratkoročne pomoći, primarno sredstava za higijenu;
- Obezbijediti bolju saradnju sa Birom rada Berane, oko prijave i traženja poslova bez kvalifikacije. Ne isključiti i neformalnu mrežu poslodavaca ili fizičkih lica koja bi se formirala, a kojima bi se mogle ponuditi usluge RE žena (čišćenje kuća/stanova, pomoć u seoskim domaćinstvima, pomoć u njezi starije osobe itd);
- Pružiti podršku RE domaćinstvima oko uklanjanja otpada u saradnji sa javnim isntitucijama, kao i u popravci stambenih objekata u oba naselja (Riversajd, Peštica).
