PROJEKAT
Mon – 19 Izgradnja kanalizacione infrastrukture u Zagoricu i Zlatici
DONATOR
Ministarstvo za ekonomsku saradnju i razvoj Savezne Republike Njemačke
REALIZACIJA / BUDŽET
Juni 2002. – Decembar 2002. Vrijednost € 730.000
KRATKO PREDSTAVLJANJE PROJEKTA
Imajući u vidu aktuelnu situaciju na Kosovu, povratak interno raseljene populacije ostaje politički veoma osjetljivo pitanje. Siguran povratak u njihove domove na Kosovu nije moguć. Stoga je za crnogorsko društvo veliki izazov integrisanje velikog dijela raseljene populacije Crnogorca i Srba sa Kosova kao i izbjeglih iz Bosne i Hercegovine i Hrvatske. Crnogorska Valda procjenjuje da će većina raseljenih i izbjegliuca ostati u zemlji. U svakom slučaju, priliv izbjeglica i raseljenih predstavlja teret za javne službe Crne Gore i njihov glavni grad Podgoricu, gdje mnogi od onih koji su došli očekuju da će naći bolju budućnost i novi život.
Mnoge od raseljenih su primili rođaci ili prijatelji i sada žive skupa sa njima u prilično skučenim uslovima. Drugi su iskoristili svoje minimalne ušteđevine da počnu da grade sopstvene domove, u većini slučajeva radi se samo o jednostvnim kućama sa dvije prostorije. Većina takvih objekata nema odgovarajuću izolaciju ili valjane podove, a vrlo često nemaju ni osnovnih sanitarnih uslova i valjanih električnih instalacija. Uslovi su posebno teški u Podgorici gdje se nalazi 12.259 izbjeglih i 9.350 raseljenih osoba.
Putevi koji vode do ovih naselja su često neuslovni, blatanjavi nemogući za prilaz čak i kada padne mala količina kiše. Mnoga od tih naselja u gradskim oblastima Zagorič i Zlatica često nemaju krova, niti odgovarajućih prozora i vrata. Gotovo da su potpuno nezaštićena od uticaja lošeg vremena. Nedostatk sanitarnih instalacija je trajna zdravstvena prijetnja po one koji žive u takvim objektima. Osim toga septičke jame koje su stanovnici Zagoriča izgradili, ozbiljna su prijetnja za snadbijevanje pitkom vodom za oko 30.000 stanovnika Podgorice koje živi u ovom naselju, a koje je u neposrednoj blizini jednog od gradskih rezervovara sa vodom.
Uslovi za život su izuzetno loši i nemogući za human i dostojanstven život. Trajno rješenje može bti postignuto jedino kada se uslovi stanovanja u tim naseljima poprave i reguliše njihovo povezivanje na javne priključke vode, struje, kanalizacije i ostalog. Preduslov za to je uspostavljanje sanitarnih i higijenskih uslova koji ispunjavaju potrebe svih stanovnika naselja. Od posebne je važnosti činjenica da je većina ovih kuća u Zagoriču izgrađena na javnom zemljištu bez zakonskih dozvola. U svakom slučaju budući da je riječ o izgrađenih između 500 do 700 objekata, ovaj problem je dosegao proporicije van mogućnosti samostalnog rješavanja za gradsku administraciju -a tome prodonose u politički razlozi. Administracija se sada saglasila da zakonski reguliše većinu stambenih jedinica u Zagoriču i na Zlatici pod uslovom da se naslja povezu sa gradskim kanalizacionim sistemom.
Namjera je da se izgradnjom kolektora dugoročni poboljšaju uslovi života stanovnika u Zagoriču i na Zlatici, u Podgorici, među kojima je oko 1100 raseljenih osoba sa Kosova i 700 izbjeglica iz Bosne i Hercegovine. Ukupno oko 15.000 stanovnika u ovim pograničnim područijima moći će da odlažu otpad na odgovrajući način. Osim toga još oko 30 posto populacije u Podgorici (ukupan broj stanovnika je 170.000), koje se graniči sa Zagoričom, biće takođe zaštićeno ovim kolektorom.
Konkretno će se postići sljedeći rezultati:
- konstrukcija glavnog kanalizacionog kolektora (3,1 km) za oblati Zagoriča i Zlatice.
- stvaranje uslova za povezivanje kuća izbjeglica i rasljenih (kao i drugih socijalno ugroženih osoba) sa kanalizacionim sistemom Podgorice.
- stvaranje zakonskih uslova za legalizaciju te grupe bespravno podignutih objekta, a time i dostizanje dugoročnih uslova za stanovanje raseljenih i izbjeglica.
- zaštita izvora vode za piće za otprilike 30 posto stanovništva.
Studija izvodljivosti
Zajedno sa početkom izgradnje kanalizaciong kolektora HELP je sa opštinskim vlastima Podgorice sproveo studiju izvodljivosti čiji je cilj da utvrdi plan za integraciju razvojnog plana za dva naselja ( unaprijeđeni opštinski projekat za Zagorič i Zlaticu). Zagorič-Zlatica unaprijeđeni projekat ima cilj regulisanje tržišta o vlasništvu zemljišta, u ta dva velika naselja u gradu, u kojem se trenutno nalazi 3000 porodica, od kojih su oko 20 posto izbjeglice i interno raseljene osobe. Projektom se kombinuje legalizacija zemljišta, poboljšanje i proširenje infrastrukture, davanje kredita za poboljšaje stambenog prostora, kao i generisanje, kako se prpcijenjuje još oko 1000 stambenih jedinica (kroz popravljanje i dogradnju) za upotrebu lokalnih porodica u potrebi, za koji će se projektom obezbijediti građevinski materijal. U regulisanju izgleda zemljišta, projektom će se efektivno zaštiti osjetljive ekonosmke oblasti, kao što su izvori voda za piće i šume (što je trenutno narušeno zbog neregularnog načina formiranja naselja). Porodice koje budu korisnici će kupiti svoje stambene jedinice kroz utvrđenu šemu otplate. Matrijal za gradnju će biti obezbijeđen kroz kredit sa dugoročnim načnom otplate.
Njemačko ministarstvo za ekonomsku saradnju i razvoj (BMZ)
U maju 2002 BMZ je odobrrio HELP-ovu prijavu za finansiranje glavnog nalazacionog kolektora. Početak radova na izgrdanji poečtkom jula 2002 označava prve konkretne korake u normalizaciji uslova života za izbjeglice i raseljenje osobe u ovoj oblasti kao u druge stanovnike. Za nadati se da će to biti početak dobro organizovanog razvoja u ovim oblastima Podgorice.
Njemačka vlada kroz ovu finansijsku podršku pomaže male okruge koji pate od posljedica rezultata ratova na Balkanu, a gdje se preduzimaju veliki napori da se noramlizuju uslovi života njihovog stanovništva. Takođe se ovim podržava projekat koji može postati primjer za rješavnje problema stanovanja izbjeglica i raseljenih, i njihovu integraciju u sveukupno rješavanje problema stanovanja u lokalnoj zajednici.
